Keganasan rumah tangga merujuk kepada sebarang bentuk penderaan atau tingkah laku kasar yang berlaku dalam konteks hubungan keluarga atau rumah tangga. Pelaku menggunakan kuasa dan kawalan untuk mendatangkan kemudaratan kepada pasangan, anak-anak atau ahli keluarga yang lain.
Keganasa rumah tangga merangkumi pelbagai jenis tingkah laku yang menyakitkan dan mengawal, termasuk keganasan fizikal, emosi, psikologi, seksual, pengabaian dan keganasan ekonomi. Ia menyebabkan penderitaan, ketakutan dan trauma yang berpanjangan kepada mangsa.
Cara Menangani Keganasan dalam Rumah Tangga
Keganasan rumah tangga merupakan satu isu serius yang memerlukan perhatian dan tindakan daripada pelbagai pihak untuk mengatasinya. Berikut adalah beberapa langkah yang boleh diambil untuk mengatasi keganasan rumah tangga:
Memperkasakan pendidikan dan kesedaran awam
Pendidikan memainkan peranan penting dalam mencegah keganasan rumah tangga. Program kesedaran perlu dilaksanakan di sekolah, institusi pengajian tinggi, tempat kerja dan komuniti untuk mendidik orang ramai tentang keganasan rumah tangga, termasuk ciri-ciri hubungan yang sihat, hak-hak individu dalam hubungan dan saluran bantuan yang ada.
Menurut tinjauan oleh Women’s Aid Organization (WAO) pada tahun 2019, hanya 52% rakyat Malaysia sedar bahawa keganasan rumah tangga merupakan satu jenayah di bawah undang-undang negara. Oleh itu, kempen kesedaran perlu dipertingkatkan untuk memastikan lebih ramai orang memahami isu ini dan tahu cara untuk mendapatkan bantuan.
Program pendidikan juga perlu merangkumi aspek keibubapaan dan kemahiran komunikasi dalam hubungan. Ibu bapa perlu diajar cara untuk mendidik anak-anak dengan lebih positif dan tanpa keganasan, serta cara untuk menyelesaikan konflik dengan pasangan secara sihat. Ini dapat membantu mencegah kitaran keganasan daripada berulang antara generasi.
Menyediakan perkhidmatan sokongan yang komprehensif
Mangsa keganasan rumah tangga memerlukan akses kepada perkhidmatan sokongan yang komprehensif untuk membantu mereka keluar daripada situasi tersebut dan memulakan hidup baharu. Antaranya ialah:
- Talian bantuan krisis 24 jam yang dikendalikan oleh kaunselor terlatih, untuk memberi sokongan emosi dan maklumat tentang langkah seterusnya yang boleh diambil oleh mangsa.Perkhidmatan kaunseling dan terapi untuk membantu mangsa mengatasi trauma dan memulihkan kesejahteraan mental mereka. Kaunselor juga dapat membantu mangsa merancang langkah keselamatan dan membuat keputusan tentang masa depan hubungan mereka.
- Perlindungan undang-undang seperti perintah perlindungan (protection order) untuk menghalang pelaku daripada menghampiri atau mengganggu mangsa. Proses perundangan juga perlu dipermudahkan dan dipercepatkan untuk mengurangkan tekanan terhadap mangsa.
- Bantuan kewangan sementara untuk membantu mangsa menyara hidup dan menyediakan keperluan asas untuk diri dan anak-anak, terutamanya jika mereka terpaksa meninggalkan rumah akibat keganasan.
- Perumahan sementara atau rumah perlindungan (shelter) untuk memberi perlindungan dan tempat tinggal yang selamat kepada mangsa dan anak-anak mereka sehingga mereka dapat hidup berdikari semula.
Perkhidmatan-perkhidmatan ini perlu diselaraskan dan diintegrasikan untuk memudahkan mangsa mendapatkan bantuan dan mengelakkan mereka daripada terpaksa berulang-alik antara pelbagai agensi.
Kerjasama antara pihak kerajaan, pertubuhan bukan kerajaan (NGO), sektor swasta dan komuniti adalah penting untuk memastikan perkhidmatan ini dapat disediakan secara menyeluruh dan berkesan.
Memperkukuhkan penguatkuasaan undang-undang
Walaupun Malaysia mempunyai Akta Keganasan Rumah Tangga 1994 yang bertujuan untuk melindungi mangsa, penguatkuasaannya masih lemah. Menurut laporanm hanya 8% daripada kes keganasan rumah tangga yang dilaporkan di Malaysia berakhir dengan pendakwaan.
Ini menunjukkan keperluan untuk memperkukuhkan penguatkuasaan undang-undang dan memberi latihan yang mencukupi kepada pihak berkuasa untuk mengendalikan kes keganasan rumah tangga dengan lebih sensitif dan efektif.
Antara langkah yang boleh diambil ialah:
- Memastikan pihak polis memberikan respons yang segera dan serius terhadap laporan keganasan rumah tangga, serta mengambil tindakan yang sewajarnya untuk melindungi mangsa dan menangkap pelaku.
- Menyediakan latihan berterusan kepada pegawai polis, hakim, peguam dan kakitangan perubatan tentang keganasan rumah tangga, untuk meningkatkan kefahaman mereka tentang dinamik hubungan yang ganas dan memastikan mereka bertindak dengan cara yang peka terhadap mangsa.
- Mewujudkan tribunal khas untuk kes keganasan rumah tangga bagi mempercepatkan proses perundangan dan mengurangkan tekanan terhadap mangsa. Tribunal ini juga perlu dikendalikan oleh hakim dan peguam yang terlatih dalam menangani kes sedemikian.
- Mengenakan hukuman yang setimpal terhadap pelaku keganasan rumah tangga untuk memberi pengajaran dan mencegah pengulangan jenayah tersebut. Hukuman ini boleh merangkumi penjara, denda, khidmat masyarakat dan program pemulihan wajib.
Menggalakkan perubahan norma sosial dan budaya
Norma sosial dan budaya yang mengaitkan maskuliniti dengan keganasan dan kawalan perlu diubah untuk mencegah keganasan rumah tangga. Masyarakat perlu dididik bahawa keganasan bukanlah cara yang diterima untuk menyelesaikan konflik atau menunjukkan kuasa dalam hubungan. Sebaliknya, nilai-nilai seperti rasa hormat, kesaksamaan, komunikasi sihat dan penyelesaian masalah secara aman perlu dipupuk.
Pemimpin masyarakat, tokoh agama, orang kenamaan dan influencer media sosial boleh memainkan peranan penting dalam mempromosikan mesej-mesej ini dan menjadi role model untuk hubungan yang sihat dan saksama.
Media massa juga perlu lebih bertanggungjawab dalam cara mereka menggambarkan keganasan dan hubungan antara lelaki dan wanita, supaya tidak menggalakkan stereotaip atau memperkukuhkan norma yang tidak sihat.
Program intervensi dan pencegahan yang melibatkan seluruh komuniti, seperti kempen kesedaran, bengkel dan aktiviti yang menggalakkan kesaksamaan gender dan menentang keganasan, perlu dilaksanakan secara berterusan untuk mengubah sikap dan tingkah laku masyarakat secara beransur-ansur.
Menyediakan program intervensi dan pemulihan untuk pelaku
Selain melindungi dan memperkasakan mangsa, adalah penting untuk memberi tumpuan kepada pemulihan pelaku keganasan rumah tangga. Program intervensi perlu disediakan untuk membantu pelaku memahami punca tingkah laku ganas mereka, mempelajari kemahiran pengurusan kemarahan dan konflik alternatif, serta memupuk empati dan rasa hormat terhadap pasangan.
Program-program ini boleh dijalankan dalam pelbagai bentuk, seperti kaunseling individu atau berkelompok, terapi kognitif-tingkah laku (cognitive-behavioral therapy – CBT), pengurusan stres dan latihan kemahiran komunikasi. Pelaku juga perlu dipantau secara berkala untuk memastikan mereka mematuhi pelan pemulihan dan tidak mengulangi tingkah laku ganas.
Dalam sesetengah kes, terutamanya yang melibatkan keganasan yang teruk atau berulang, pelaku mungkin perlu menjalani program pemulihan yang lebih intensif atau dalam persekitaran yang terkawal seperti penjara atau pusat pemulihan khas. Program-program ini perlu disesuaikan dengan keperluan dan profil setiap pelaku untuk memastikan keberkesanannya.
Meningkatkan kerjasama dan penyelarasan antara agensi
Menangani keganasan rumah tangga memerlukan pendekatan pelbagai sektor yang melibatkan kerjasama antara pelbagai agensi dan organisasi.
Ini termasuk pihak polis, sistem kehakiman, perkhidmatan kesihatan, perkhidmatan sosial, sektor pendidikan, pertubuhan bukan kerajaan (NGO) dan komuniti setempat. Kerjasama dan penyelarasan antara agensi-agensi ini perlu diperkukuhkan untuk memastikan respons yang menyeluruh dan berkesan terhadap kes keganasan rumah tangga.
Antara langkah yang boleh diambil ialah:
- Mewujudkan protokol dan garis panduan yang jelas tentang cara setiap agensi harus bertindak balas terhadap laporan keganasan rumah tangga, serta peranan dan tanggungjawab setiap pihak dalam melindungi mangsa dan menyediakan sokongan.
- Menubuhkan pasukan petugas pelbagai agensi (multi-agency task force) pada peringkat kebangsaan dan negeri untuk menyelaras tindakan dan berkongsi maklumat tentang kes keganasan rumah tangga.
- Mewujudkan pangkalan data bersepadu yang boleh diakses oleh pelbagai agensi untuk memudahkan pemantauan dan pengurusan kes, serta mengelakkan mangsa daripada terpaksa menceritakan pengalaman mereka berulang kali kepada pihak yang berbeza.
- Mengadakan latihan dan bengkel bersama untuk kakitangan daripada pelbagai agensi bagi meningkatkan kefahaman mereka tentang peranan dan tanggungjawab setiap pihak, serta memperkukuhkan kerjasama dan rangkaian rujukan.
Menjalankan kajian dan pengumpulan data yang menyeluruh
Data dan maklumat yang menyeluruh tentang keganasan rumah tangga di Malaysia masih terhad. Kajian yang lebih komprehensif perlu dijalankan untuk memahami tren, faktor risiko, kesan dan keberkesanan intervensi dengan lebih baik. Maklumat ini penting untuk membangunkan dasar dan program yang lebih berkesan dan memastikan peruntukan sumber yang optimum.
Antara langkah yang boleh diambil ialah:
- Menjalankan tinjauan kebangsaan secara berkala untuk mengumpul data tentang prevalens, bentuk dan kesan keganasan rumah tangga di Malaysia.
- Mewujudkan sistem pengumpulan data yang standard dan seragam merentas pelbagai agensi seperti polis, hospital dan perkhidmatan sosial untuk membolehkan perkongsian dan analisis data yang lebih baik.
- Menggalakkan dan membiayai kajian akademik tentang keganasan rumah tangga, termasuk kajian kualitatif yang meneroka pengalaman dan perspektif mangsa, pelaku dan profesional yang terlibat.
- Menggunakan dapatan kajian untuk menambahbaik dasar, perundangan dan perkhidmatan sedia ada, serta membangunkan intervensi dan program pencegahan yang lebih berkesan.
Mengatasi keganasan rumah tangga memerlukan komitmen dan usaha bersepadu daripada masyarakat dan perlu dilaksanakan secara holistik dan berterusan.
Hanya dengan pendekatan pelbagai sektor yang bersepadu dan komitmen daripada semua peringkat masyarakat, barulah kita dapat membanteras keganasan rumah tangga dan membina persekitaran yang lebih selamat dan sihat.
Ia mungkin satu proses yang mencabar dan memakan masa, tetapi setiap langkah yang diambil akan membawa kita lebih dekat kepada matlamat ini.
Statistik Keganasan Rumah Tangga di Malaysia
Kes keganasan rumah tangga di Malaysia telah meningkat dengan ketara sejak tahun 2018. Berikut adalah maklumat penting berkenaan ‘domestic violence’ yang terkini:
- Terdapat peningkatan sebanyak 42% dalam kes keganasan rumah tangga pada tahun 2021 berbanding tahun sebelumnya, menunjukkan lonjakan semasa pandemik. Jumlah kes meningkat daripada 5,260 pada tahun 2020 kepada 7,468 pada tahun 2021.
- Dalam tempoh yang lebih panjang, antara tahun 2000 hingga 2018, Malaysia merekodkan sejumlah 153,507 kes yang melibatkan pelbagai bentuk penderaan keluarga, menunjukkan isu yang berlarutan.
- Sarawak melaporkan 2,192 kes dari tahun 2020 hingga Ogos 2023, meletakkannya di tempat ketiga di negara ini untuk insiden keganasan rumah tangga. Di seluruh Malaysia, terdapat 22,908 kes dilaporkan dalam tempoh masa ini.
- Talian Kasih 15999, sumber utama untuk melaporkan dan mendapatkan sokongan bagi keganasan rumah tangga, menerima 3,028 laporan pada tahun 2021 sahaja.
Statistik ini menunjukkan keperluan kritikal untuk usaha berterusan bagi menangani dan mengurangkan keganasan rumah tangga, memastikan sokongan dan perlindungan untuk mangsa di seluruh negara.
Adakah Keganasan Rumah Tangga Merupakan Jenayah?
Ya, keganasan rumah tangga merupakan satu jenayah di Malaysia dan kebanyakan negara lain di seluruh dunia. Di Malaysia, Akta Keganasan Rumah Tangga 1994 (Akta 521) telah digubal khusus untuk menangani isu ini dan melindungi mangsa.
Menurut Akta 521, keganasan rumah tangga didefinisikan sebagai perbuatan yang menyebabkan kecederaan fizikal, kecederaan emosi, atau gangguan emosi kepada mangsa. Ia merangkumi pelbagai bentuk penderaan seperti yang telah dibincangkan sebelum ini, iaitu keganasan fizikal, emosi, seksual dan pengabaian.
Di bawah akta ini, mangsa atau mana-mana pihak yang mempunyai sebab untuk mempercayai bahawa keganasan rumah tangga telah berlaku atau mungkin berlaku boleh membuat laporan polis atau memohon kepada mahkamah untuk mendapatkan perintah perlindungan (protection order).
Perintah perlindungan ini melarang pelaku daripada menggunakan keganasan terhadap mangsa atau menghampiri mangsa, kediaman mangsa atau tempat kerja mangsa.
Pelaku yang melanggar perintah perlindungan atau melakukan keganasan rumah tangga boleh dikenakan hukuman penjara sehingga satu tahun atau denda sehingga RM2,000 atau kedua-duanya sekali. Bagi kesalahan seterusnya, hukuman yang lebih berat boleh dikenakan, iaitu penjara sehingga dua tahun atau denda sehingga RM5,000 atau kedua-duanya sekali.
Walaupun undang-undang ini telah wujud, cabaran masih kekal dari segi pelaksanaan dan penguatkuasaan. Ramai mangsa masih tidak melaporkan kes keganasan rumah tangga disebabkan faktor-faktor seperti stigma sosial, kebergantungan ekonomi pada pelaku, atau ketakutan akan tindak balas.
Oleh itu, usaha berterusan diperlukan untuk meningkatkan kesedaran awam tentang isu ini, memperkasakan mangsa untuk mendapatkan bantuan, dan memastikan sistem keadilan bertindak secara efektif untuk melindungi mangsa dan membawa pelaku ke muka pengadilan.
Apakah Punca Keganasan Rumah Tangga?
Keganasan rumah tangga berpunca daripada pelbagai faktor yang kompleks dan saling berkait. Punca keganasan rumah tangga termasuk ketidakseimbangan kuasa dalam hubungan, sejarah penderaan atau trauma silam, masalah kesihatan mental dan penyalahgunaan bahan.
Faktor-faktor lain termasuk tekanan hidup, persekitaran sosial dan budaya yang menggalakkan keganasan, serta kurangnya kemahiran komunikasi dan penyelesaian konflik yang sihat.
Faktor-faktor ini, sama ada secara individu atau gabungan, boleh menyebabkan seseorang bertindak ganas terhadap ahli keluarga mereka sebagai cara untuk mengawal, meluahkan kemarahan atau mengatasi masalah peribadi mereka.
Seterusnya, ini akan mewujudkan kitaran penderaan yang sukar untuk dipecahkan tanpa intervensi dan sokongan yang sewajarnya.