Keganasan rumah tangga atau ‘domestic violence’ merujuk kepada sebarang bentuk penderaan atau tingkah laku kasar yang berlaku dalam konteks hubungan keluarga atau rumah tangga. Pelaku menggunakan kuasa dan kawalan untuk mendatangkan kemudaratan fizikal, emosi, seksual atau ekonomi kepada mangsa.
Mangsa keganasan rumah tagga selalunya pasangan intim, anak-anak atau ahli keluarga yang lain. Ini menyebabkan penderitaan, ketakutan dan trauma yang berpanjangan kepada mangsa serta menjejaskan kesejahteraan dan fungsi keluarga.
Faktor-faktor yang Menyebabkan Keganasan Rumah Tangga
Terdapat pelbagai punca yang menyumbang kepada berlakunya keganasan rumah tangga. Di Malaysia, kes keganasan rumah tangga semakin meningkat dari tahun ke tahun. Berdasarkan statistik yang dikeluarkan oleh Polis Diraja Malaysia (PDRM), sebanyak 5,421 kes keganasan rumah tangga dilaporkan pada tahun 2020, peningkatan sebanyak 14% berbanding 4,905 kes pada tahun 2019.
Angka ini amat membimbangkan kerana ia hanya melibatkan kes yang dilaporkan, sedangkan ramai mangsa yang memilih untuk berdiam diri. Antaranya faktor yang menyumbabg kepada ‘domestic violence’ ialah:
Ketidakseimbangan kuasa dalam hubungan
Apabila wujud ketidakseimbangan kuasa antara pasangan, ia boleh menjurus kepada penyalahgunaan kuasa oleh pihak yang lebih dominan. Ketidakseimbangan ini boleh berpunca daripada perbezaan umur, status ekonomi, tahap pendidikan atau latar belakang keluarga.
Sebagai contoh, dalam sesetengah kes, suami yang lebih tua dan berpendapatan tinggi mungkin merasakan bahawa mereka berhak mengawal dan menguasai isteri yang lebih muda dan bergantung kepada mereka dari segi kewangan.
Sejarah penderaan atau trauma silam
Individu yang pernah melalui pengalaman penderaan atau trauma semasa zaman kanak-kanak lebih cenderung untuk menjadi pelaku atau mangsa keganasan rumah tangga apabila dewasa. Menurut kajian oleh UNICEF pada tahun 2019, kira-kira 4 dalam 10 kanak-kanak di Malaysia pernah mengalami sekurang-kurangnya satu bentuk penderaan.
Pengalaman ini boleh menyebabkan mereka menganggap keganasan sebagai norma dalam hubungan dan menjadikannya sebagai cara untuk menyelesaikan konflik atau meluahkan emosi.
Masalah kesihatan mental dan penyalahgunaan bahan
Penyakit mental seperti kemurungan, keresahan, bipolar disorder dan post-traumatic stress disorder (PTSD) serta penyalahgunaan bahan seperti alkohol dan dadah boleh menyumbang kepada tingkah laku ganas dalam hubungan.
Kajian oleh Kementerian Kesihatan Malaysia pada tahun 2018 mendapati bahawa 29.2% daripada populasi dewasa di Malaysia mengalami masalah kesihatan mental.
Tanpa rawatan dan sokongan yang sewajarnya, individu yang menghadapi cabaran ini mungkin bertindak secara agresif dan menjadikan pasangan sebagai sasaran kemarahan atau frustrasi mereka.
Persekitaran sosial dan budaya
Norma masyarakat dan budaya yang mengaitkan maskuliniti dengan kekuatan, kawalan dan dominasi boleh menyumbang kepada keganasan rumah tangga. Dalam sesetengah komuniti, lelaki dianggap sebagai ketua keluarga yang berhak membuat keputusan dan mengawal ahli keluarga yang lain.
Kepercayaan ini boleh menyebabkan mereka merasakan bahawa mereka mempunyai hak untuk mendera pasangan secara fizikal atau emosi. Selain itu, stigma sosial terhadap perceraian atau perpisahan juga boleh menyebabkan mangsa terus bertahan dalam hubungan yang tidak sihat kerana takut dipandang serong oleh masyarakat.
Tekanan hidup
Faktor seperti masalah kewangan, kehilangan pekerjaan, penyakit kronik atau kematian ahli keluarga boleh menyebabkan tekanan yang besar dalam hubungan. Tanpa mekanisme pengurusan stres yang sihat, individu mungkin meluahkan tekanan ini melalui tingkah laku ganas terhadap pasangan atau ahli keluarga yang lain.
Pandemik COVID-19 yang melanda dunia sejak tahun 2020 telah menyaksikan peningkatan kes keganasan rumah tangga di kebanyakan negara, termasuk Malaysia. Perintah kawalan pergerakan dan pengurangan pendapatan isi rumah telah menyebabkan ramai pasangan terkurung bersama dalam keadaan yang tertekan, seterusnya mencetuskan konflik dan keganasan.
Kurang kesedaran dan pendidikan
Kekurangan kesedaran tentang hak-hak individu dalam hubungan dan ciri-ciri hubungan yang sihat boleh menyebabkan seseorang tidak menyedari bahawa mereka sedang mengalami keganasan rumah tangga.
Menurut tinjauan oleh Women’s Aid Organization (WAO) pada tahun 2019, hanya 52% rakyat Malaysia sedar bahawa keganasan rumah tangga merupakan satu jenayah di bawah undang-undang negara.
Tanpa pendidikan yang mencukupi, mangsa mungkin menganggap tingkah laku ganas sebagai perkara biasa dalam hubungan dan tidak tahu di mana untuk mendapatkan bantuan.
Ketiadaan sistem sokongan
Mangsa keganasan rumah tangga sering berasa terperangkap dalam hubungan kerana tiada sistem sokongan yang kukuh.
Mereka mungkin berasa malu atau takut untuk berkongsi pengalaman dengan keluarga atau rakan-rakan, atau bimbang tentang keselamatan diri dan anak-anak jika cuba meninggalkan pasangan yang ganas.
Kekurangan akses kepada perkhidmatan kaunseling, perlindungan undang-undang dan sokongan kewangan juga boleh menghalang mangsa daripada mencari jalan keluar daripada situasi tersebut.
Kitaran keganasan antara generasi
Kanak-kanak yang membesar dalam rumah yang mengalami keganasan rumah tangga lebih cenderung untuk terlibat dalam hubungan ganas apabila dewasa, sama ada sebagai pelaku atau mangsa.
Mereka mungkin mempelajari tingkah laku ini sebagai cara normal untuk berinteraksi dengan pasangan dan menyelesaikan masalah. Tanpa intervensi dan pemulihan yang sesuai, kitaran keganasan ini akan berterusan antara generasi, menjejaskan kesejahteraan dan kefungsian keluarga dalam jangka masa panjang.
Kurangnya penguatkuasaan undang-undang
Walaupun Malaysia mempunyai Akta Keganasan Rumah Tangga 1994 yang bertujuan untuk melindungi mangsa, penguatkuasaannya masih lemah. Ramai mangsa enggan membuat laporan kerana proses perundangan yang panjang dan rumit, serta kurang keyakinan terhadap sistem keadilan.
Menurut laporan, hanya 8% daripada kes keganasan rumah tangga yang dilaporkan di Malaysia berakhir dengan pendakwaan. Kekurangan latihan dan kesedaran dalam kalangan pihak penguatkuasa undang-undang juga boleh menyebabkan mangsa dipersalahkan atau tidak dipercayai apabila membuat laporan.
Ketaksuban agama dan budaya
Sesetengah pelaku keganasan rumah tangga menyalahgunakan ajaran agama atau adat budaya untuk mewajarkan tingkah laku mereka. Mereka mungkin menggunakan ayat-ayat suci atau tradisi budaya yang menggalakkan kepatuhan isteri terhadap suami sebagai alasan untuk mengawal dan mendera pasangan.
Mangsa pula mungkin berasa takut untuk menentang pelaku kerana dibimbangi akan dilihat sebagai tidak menghormati agama atau budaya mereka. Tanpa pemahaman yang jelas tentang konteks dan tafsiran ajaran agama atau budaya yang sebenar, kitaran penderaan ini akan berterusan.
Apakah Kesan Keganasan Rumah Tangga?
Keganasan rumah tangga memberi kesan yang mendalam dan memudaratkan kepada mangsa, keluarga dan masyarakat secara keseluruhan.
Mangsa mungkin mengalami kecederaan fizikal, kesakitan kronik, masalah kesihatan mental seperti kemurungan, kebimbangan dan gangguan tekanan selepas trauma (PTSD), serta kesukaran dalam perhubungan interpersonal.
Kanak-kanak yang menyaksikan atau mengalami keganasan rumah tangga juga cenderung untuk menghadapi masalah perkembangan, prestasi akademik yang rendah, dan risiko tingkah laku ganas atau menjadi mangsa penderaan pada masa hadapan.
Keluarga yang mengalami keganasan rumah tangga sering berdepan dengan ketidakstabilan, perpecahan dan kitaran generasi penderaan jika tidak ditangani dengan baik.
Pada peringkat masyarakat, keganasan rumah tangga menyumbang kepada peningkatan kos penjagaan kesihatan, perkhidmatan sosial dan kehilangan produktiviti.
Cara Menangani Keganasan Rumah Tangga
Antara langkah-langkah yang boleh diambil untuk mengatasi keganasan rumah tangga ialah:
- Memperkasakan pendidikan dan kesedaran awam tentang keganasan rumah tangga, termasuk ciri-ciri hubungan yang sihat, hak-hak individu dalam hubungan dan saluran bantuan yang ada.
- Menyediakan perkhidmatan sokongan yang komprehensif untuk mangsa, termasuk kaunseling, perlindungan undang-undang, bantuan kewangan dan perumahan sementara.
- Menggalakkan perubahan norma sosial dan budaya yang mengaitkan maskuliniti dengan keganasan dan kawalan, serta mempromosikan kesaksamaan gender dan penyelesaian konflik secara aman.
- Memperkukuhkan penguatkuasaan undang-undang dan memberi latihan yang mencukupi kepada pihak berkuasa untuk mengendalikan kes keganasan rumah tangga dengan lebih sensitif dan efektif.
- Menyediakan program intervensi dan pemulihan untuk pelaku keganasan rumah tangga, bagi membantu mereka mengubah tingkah laku dan memahami kesan tindakan mereka terhadap mangsa dan keluarga.
- Meningkatkan kerjasama antara agensi kerajaan, pertubuhan bukan kerajaan (NGO), sektor swasta dan komuniti untuk membentuk sistem sokongan yang menyeluruh bagi mangsa dan keluarga mereka.
- Menjalankan kajian dan pengumpulan data yang lebih komprehensif tentang keganasan rumah tangga di Malaysia, bagi memahami tren, faktor risiko dan keberkesanan intervensi dengan lebih baik.
Hanya dengan usaha bersepadu dan komitmen berterusan daripada semua pihak, barulah kita dapat membanteras keganasan rumah tangga dan membina masyarakat yang lebih selamat, sihat dan harmoni untuk semua.